Hyper van de lucht: welke trends bepalen de toekomst van mobiliteit?
Willem Christiaan van Manen, Mobility lead Deloitte, zit onder andere met overheden en grote bedrijven aan tafel om de mobiliteit van de toekomst vorm te geven. Fleet&Mobility vroeg Van Manen welke oplossingen kansrijk zijn, en waarom.
Hyperloop, Pal-V, de Lightyear: er komen tal van innovatieve vervoermiddelen bij die kansrijk lijken voor een succesvolle introductie. Maar welke er uiteindelijk wél en niet worden ingevoerd, is een kwestie van scenarioplanning, zegt Willem Christiaan van Manen, mobiliteitsexpert bij Deloitte. “Het is van belang dat je van innovaties en trends begrijpt of ze een hoge impact hebben en hoe groot de zekerheid is dat ze echt gaan uitkomen. Een trend als thuiswerken bijvoorbeeld, heeft een grote impact op de congestie in het verkeer, maar het is hoogst onzeker of dit echt aanhoudt. Omdat het sterk afhankelijk is van gedrag van mensen. De hyperloop is technisch realiseerbaar; of die wel of niet succesvol doorbreekt hangt af van of bedrijven en overheden er iets mee willen of niet.”
Hyperloop versus Lightyear
“De hyperloop zal in Europa niet snel van toegevoegde waarde zijn voor mensenvervoer over een wat langere afstand, laat staan in Nederland. Op Europees niveau niet omdat grote infrastructurele crossborderprojecten moeilijk te regelen blijken. In Amerika of Australië en de Arabische landen bijvoorbeeld kan het wel slagen: vanwege de grote afstanden, minder stedelijke gebieden en lege ruimten. In de EU moet je je afvragen of je met investeren in duurzame luchtvaart niet een betere businesscase hebt. Uiteindelijk moet de transitie in mobiliteit niet alleen duurzaam zijn in CO2-uitstoot, maar ook op sociaal en economisch niveau.” Voor de juiste oplossing is dus niet alleen de snelheid om van A naar B te komen van belang, maar ook de economische winst en op het gebied van duurzaamheid, vindt Van Manen. “Kijk bijvoorbeeld naar Lightyear: dat is een enorme gamechanger, binnen de bestaande infrastructuur.”
App versus Auto
“Wij hebben een aantal speerpunten geformuleerd op het gebied van mobiliteit. MaaS is daar één van. De vraag is wel: welk probleem los je op? Gaan mensen nu dan niet soepel van A naar B, met Google Maps, OV9292 en de OV Chipkaart? Wat kun je hier aan toevoegen en wat kost dat? De heilige graal lijkt een app waarmee alles volledig is geïntegreerd, inclusief betaling, maar dat is niet nodig: creëer geen extreme droomscenario’s, blijf praktisch.”
Vlak voor de coronacrisis slibden de wegen en het spoornet dicht, en leek een MaaS-platform als oplossing dichtbij. “En toen kwam Covid: nu zien we dat met 20 procent minder wegverkeer de problemen eigenlijk al zijn opgelost. De oplossing zit dus niet in apps, maar in het zinvoller managen van de capaciteit. Dat wordt deels opgelost doordat mensen ook na Covid meer zullen gaan thuiswerken en reizen flexibeler over de dag zullen plaatsvinden.”
Auto wordt goedkoper
Volgens Van Manen is dit dan ook het moment om te experimenteren met rekeningrijden en mobiliteitsbudgetten (zie kader ‘Gewoonte versus verandering). “De auto wordt een steeds goedkopere optie; een EV is duurder in aanschaf maar goedkoper over de levenscyclus. Je kunt mobiliteit als overheid dus niet volledig vrijlaten, dan ontstaat er een boom in wegverkeer, helemaal als de auto autonoom rijdt. De overheid is nu aan zet om een gedragsverandering te stimuleren. Bijvoorbeeld met het weren van auto’s uit de steden, het opschroeven van de parkeerkosten en het invoeren van een systeem van betalen naar gebruik. In die situatie heb je wel een toegangspoort naar mobiliteit nodig hebt: je creëert dus de behoefte aan een MaaS-platform.”
Een toevoeging die Van Manen graag wil maken is dat ook de veiligheid anders in het gedrang komt. “Hoe groter de drukte in steden, hoe groter de onveiligheid voor voetgangers en fietsers. Daarom moeten we het aantal vervoersbewegingen van gemotoriseerd verkeer zoveel mogelijk beperken. Het is toch vreemd dat we er maar niet in slagen het aantal verkeersdoden en zware ongelukken te laten dalen?”
2D versus 3D
Van Manen gelooft zelf in vervoer door de lucht. “We denken nu heel erg in 2D, dat moet 3D worden. Een Uber Elevate-oplossing, de vliegende auto.” Van Manen
Een voordeel is dat de infrastructurele kosten niet hoog zijn, en het is in drukbevolkte gebieden een veiligere optie dan wegverkeer. Dat betogen ook de bouwers van de Pal-V (zie foto). “En een niet te onderschatten element is: het is gewoon gaaf, net als motorrijden. Het gaat sneller, en is leuker.” Van Manen verwacht dat er een systeem komt waarbij er corridors in de lucht worden gebouwd. “Je kunt dan vanaf een paar punten opstijgen en bijvoorbeeld via verschillende corridors naar Schiphol. Daar zal het mee beginnen. Wat wel van belang is, is dat er voor duurzaam vervoer wordt gekozen. Dus niet dat er ineens meer vervuiling optreedt.”beaamt dat hier wel geldt dat de impact weliswaar hoog is, maar dat dit niet betekent dat deze vorm van reizen door de lucht er daadwerkelijk komt. “Natuurlijk moeten we nadenken over de geluidseffecten en hoe we de vliegbewegingen gaan coördineren, maar het kan. Verticaal opstijgen wordt hierin ook een gamechanger. Technisch is het mogelijk; je hebt daarnaast een bekwame bestuurder nodig, ook vanuit wettelijk perspectief.”
Gewoonte versus verandering
De huidige pandemie heeft laten zien dat thuiswerken en gespreid rijden dé oplossing is voor het congestieprobleem in Nederland – en een duurzamere oplossing dan het leggen van meer asfalt. Het is alleen de vraag in hoeverre het reisgedrag na de pandemie kan worden vastgehouden. “Onderzoek wijst uit dat mensen het fijn vinden om twee of drie dagen thuis te werken, niet meer. Maar als we die andere dagen allemaal om dezelfde tijd naar het werk tijden hebben we alsnog files. Daarom pleit ik voor experimenten met bijvoorbeeld dynamisch prijzen, zoals een spitsheffing.”
Bij het vormen van een nieuwe mobiliteitsstrategie is het de crux om te denken vanuit vervoersoplossingen in plaats van de auto, denkt Van Manen. Al is de auto nog altijd de meest praktische manier van vervoer. “Je moet de voordelen van andere oplossingen benadrukken, zoals dat fietsen gezond is. De zakelijke markt kan een cruciale rol spelen in deze switch. Herzie het mobiliteitsbeleid, mede op basis van dat er meer wordt thuisgewerkt en een leaseauto dus minder nodig is. Biedt een mobiliteitsbudget aan waarmee de medewerkers hun eigen mobiliteit flexibel kunnen regelen; dat verhoogt ook de werknemerstevredenheid. Als je niks doet blijft de auto eerste keuze. Werkgevers hebben in een mobiliteitsbudget het gereedschap in handen om voor een grote mobiliteitsverandering te zorgen. Covid geeft een unieke kans om versneld schonere, veiligere en leukere mobiliteitsoplossingen te introduceren.”
